Op het Nederlandse eiland Ameland wordt Sunneklaas gevierd. Naast de benaming Sunneklaas komt ook het woord Sunderklaas voor. Het is een eeuwenoud, heidens feest met eigen regels op 5 december, dat op Ameland hoog staat aangeschreven als een wintertraditie. Het feest van Sunneklaas heeft wortels in de tijd van de prehistorie, waarbij onder de mensen angst heerst in de winterperiode. Zij zijn bang dat de zon niet meer gaat schijnen. In de kern is het een zonnewende-feest; een oeroud vruchtbaarheidsfeest met rituelen. Ook worden boze geesten verdreven. Dit doen mannen en jongens mogen meedoen als zij de leeftijd van 18 jaar hebben bereikt.
Mannen zijn verkleed, hebben jaren terug een geschminkt gezicht en later een masker op, dragen een stok mee, laten een bromstem horen. Zij gaan de straat op om boze geesten te verdrijven en vrouwen te beschermen. Vrouwen en kinderen blijven in huis om zich te beschermen tegen de duivelse geesten. De onherkenbaar verklede mannen zijn op zoek naar vrouwen in de straten om hen naar huis te sturen. Ameland verkeert voor deze avond in een andere wereld, die de werkelijkheid even opzijzet.
Amelanders groeien op met het jaarlijkse feest en zien het als een wijze voor de versterking van de onderlinge binding. Het is dan ook een feest voor familieleden, vrienden en bekenden van het eiland. De traditie versterkt de eigen identiteit. Op het eiland is het een groot familiefeest, waaraan een ieder van een leuke avond geniet.
De traditie begint jaarlijks in Hollum, dat in het westen van het eiland ligt. Als het op 5 december donker wordt, zo rond de klok van 17.00 uur, komen “baanvegers” op straat. Deze figuren zijn veelal in het wit gekleed en hebben een stok of zweep en koehoorn bij, waarop wordt geblazen. Zij jagen vrouwen en kinderen weg. Met de stok willen zij vrouwen en kinderen op hun achterste slaan. Dit is een teken dat vrouwen en kinderen in huis moeten verblijven. Rond 18.00 uur komen gemaskerden te voorschijn en als Sunneklazen beelden zij overleden ouders en voorouders uit. Vrouwen en kinderen mogen op de Sinterklaasavond niet de straat op. Gebeurt dit toch dan worden ze naar binnen “gemept” door de bangers en Sunneklazen. Echt slaan, is er net bij, want het is een feest van herkenning. Het is raden wie de verklede man is. Later op de avond gaan de maskers af en wordt er gedanst en gefeest. Vrouwen springen over een stok en dansen gebeurt in stijl.
Het feest van Sunneklaas is een variant op het Sinterklaasfeest. Het is een vruchtbaarheidsavond, waarbij verklede mannen en snel lopende vrouwen elkaar ontmoeten. Het feest beoogt dat vrouwen vruchtbaar blijven.
Het feest op Ameland leidt niet tot narigheid. Vrouwen worden niet mishandeld en van racisme is ook geen sprake. Buitenstaanders, die het feest niet begrijpen en er iets van vinden, zijn geen Amelanders.
Toeristen, nieuwsgierigen en journalisten zijn op 5 december niet welkom. Hotels zijn dicht en vakantiehuisjes worden niet verhuurd. Op de boot, die voor de overtocht zorgt van het vaste land naar het eiland, wordt op een bord uitleg gegeven over de spelregels door het gemeentebestuur. Mensen van het vaste land worden geweerd.
Het feest vindt plaats in een besloten, lokale plaats en dus niet in de openbare ruimte. Bij deze traditionele verkleedavond zijn pottenkijkers niet welkom. Zij die van de wal wel naar het eiland gaan, zoals journalisten, en de historische context van het feest van Sunneklaas niet kennen, tonen geen respect voor de eeuwenoude traditie, want met hun sensatiebehoefte en activistische trekjes, verstoren zij het feest, dat alleen voor de eilandbewoners is.
Op Ameland is tijdens de avond van 5 december sprake van een traditie met een uniek cultureel, immaterieel erfgoed en staat bekend als een cultureel, historisch evenement.
Op Terschelling, een ander Nederlands Waddeneiland, gaan Sunderums in de avond van 6 december op straat. Het woord “Sunderum” is een verbastering van “Sint-heer-oom”. Een andere betekenis is “zon weer om”. Het is dan ook een feest voor de zonnewende. Verder is er een klankovereenkomst tussen “Sunt” en “Sint”.
~~~