Veelvuldig is er over Sint-Nicolaas, Sinterklaas en het Sinterklaasfeest geschreven. De literatuur geeft een heel scala aan boeken, al dan niet in romanvorm. Ook komen in romans taferelen voor van tradities van Sint-Nicolaas en het jaarlijkse feest.

In het volgende komen aan bod:
– G.J. d’Ancona
– Jan Schenkman
– Jozef Albertus Alberdingk Thijm
– Augusta de Wit

In 1840 verschijnt van onderwijzer G.J. d’Ancona “Brief van Sint-Nicolaas aan zijne vriendjes en vriendinnetjes”. In deze uitgave deelt Nicolaas lekkers uit. Ook is er een griezelige figuur die kettingen bij zich heeft en een roe in de hand houdt. Deze angstaanjagende persoon brengt kinderen aan het schrikken. In 1842 geeft G.J. d’Ancona uit de “St. Nicolaasalmanak voor brave kinderen”. In dit boek wordt gesproken over het Nicolaaskantoor en de inhaling (intocht).

In 1850 komt de Amsterdamse onderwijzer Jan Schenkman (1806-1863) met het boek “Sint Nikolaas en zijn knecht”. Schenkman introduceert onder meer het lied “Zie ginds komt de stoomboot”, brengt een donkere, naamloze metgezel in beeld, voert een paard op, dat eerst bruin is en later wit, het rijden op de daken wordt geopenbaard en hij laat zien dat cadeautjes via de schoorsteen komen. Dit boek kent dan ook vele elementen uit de Germaanse cultuur. Tot 1907 beleeft het werk vele herdrukken. Jan Schenkman wordt gezien als de grondlegger van het huidige Sinterklaasfeest, maar dat is niet correct. Hij grijpt terug naar oude elementen van de Germanen en de donkere knecht is een namaakduivel. In zijn boek legt Jan Schenkman geen enkele relatie met het slavernijverleden. Vele boeken die na het werk van Schenkman uitkomen volgen zijn lijn. Jan Schenkman is lid van het in 1784 opgerichte genootschap “Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen”. Deze organisatie heeft de primaire doelstelling de “minvermogende burger”, “de achtergestelde”, te verheffen. De inspanningen gaan uit naar verbetering van de volksschool met gepast onderwijsmateriaal en werken aan het welzijn van minderbedeelden in brede zin. Lid zijn van deze vereniging spoort niet met uitingen over slavernij in relatie tot een donkere figuur in zijn boek over Sint-Nicolaas. Schenkman staat dus ver van praktijken uit de geschiedenis van de slavernij.

Jozef Albertus Alberdingk Thijm (1820-1889), Josephus Albertus Thijm, dichter, schrijver, hoogleraar, kunstcriticus en uitgever, heeft in de 19e eeuw op treffende wijze een feestelijke bijeenkomst met Sint-Nicolaas verwoord. Hij schrijft over zijn bevindingen als 5-jarige over het Sinterklaasfeest in 1825 thuis bij een schoolvriendje van zijn broer. In het dagblad De Amsterdammer van 1 november 1884 schrijft Thijm, dat er feesten waren, waarvan geen zo’n diepe indruk maakte als Sinterklaas. Hij maakte rondedansjes met 40 à 50 kinderen, terwijl zij zingen. Thijm stelt dat Sint-Nicolaas van de schoolmeesters is en Sinterklaas een uitvinding van pseudo-naturalisten (nep-realistische weergevers).
Er wordt heel wat snoepgoed gestrooid als ulevellen (vierkant stukje gekookt of gebakken suikerwerk), chocolaatjes met pistachenoten, kapittelstokjes (stukjes amandel of kaneel met een suikerlaagje), suikererwten (zoete, knapperige erwten) en amandelen (noten met zachte smaak). Het is wat anders dan het nederige feest thuis op 5 december, de dag van de strooiavond. De volgende morgen bij grootmoeder thuis met het zoeken maar presentjes die overal waren verstopt. Dit staat ook in “Vader Thijm” uit 1995, waarbij de bron is Eigen Haard, nr 49 van 1880. Er zijn dus meer publicaties met dezelfde herinneringen van Thijm.

In het boek “het dure moederschap” uit 1907 van Augusta (Anna, Augusta, Henriette) de Wit (1864-1939), uitgeven door P.N. van Kampen & Zoon, Amsterdam, komt het Sinterklaasfeest met lekkernijen voor op pagina 151.
Moeder en kind gaan naar de bakker, waar iedereen komt kijken naar het uitgestalde suikergoed. De jongen staat begerig voor de vrijers van speculaas en zij koopt voor hem een “Klaasmanneke”, dat niet zo duur is, omdat het in tweeën is gebroken. Als ze weer thuis zijn, vliegt opeens de deur open en een harde stem roept: “Van Sint-Nicolaas …”

Geplaatst: 9 juli 2022
Laatst gewijzigd: 17 december 2024

~~~