In het historisch centrum van het Limburgse Valkenburg aan de Geul staat de Nicolaas- en Barbarakerk, die druk wordt bezocht. De kerk heeft een bijzonder fraai in- en exterieur en een unieke ligging in het hart van de stad, aan de rivier de Geul. De kerk is een rijksmonument.
Al in het jaar 1228 wordt melding gemaakt van een kapel op de plaats, waar de huidige kerk staat, die is gebouwd in de periode 1425-1500. De kerktoren is gebouwd rond 1250. Sinds 1281 staat hier de parochiekerk. In september 1944 loopt de kerk ernstige schade op door het opblazen van de bruggen over de rivier de Geul.
Links op het hoogaltaar is een beeld van de Heilige Nicolaas te zien. Dit altaar komt uit het atelier van Kasteleyn en Kühnen uit Sittard en is in 1904 vervaardigd. Iets voor het altaar is aan de rechterzijde een klein beeld van Sint-Nicolaas bevestigd. Het beeldje is uit 1677. Nicolaas is er afgebeeld met drie jonge kinderen in een kuip. De Sint heeft een later toegevoegde staf vast. Het beeldje zou zijn ontdekt in een muur van een nabijgelegen boerderij.
Verder in de kerk heeft een reusachtig Nicolaasbeeld gestaan uit 1700, welk is gemaakt door de barokke beeldhouwer Jean Del Cour (1627-1707) uit Luik.
Achter in de kerk staat een zilveren borstbeeld van de Heilige Nicolaas. De bijbehorende tekst luidt “H. Nicolaas B.V.O.” (Heilige Nicolaas bidt voor ons). Het beeld komt uit het atelier van A.F. van Hout uit Weert en is in 1952 gemaakt. In de sacristie staat een van goud vergulde ciborie uit 1941, die is gemaakt door Atelier Brom uit Utrecht. op de voet zijn de kerkpatronen afgebeeld, namelijk Nicolaas en Barbara. Ook is er een stola met de afbeeldingen van de twee heiligen. Het is een aandenken van het 700-jarig bestaan van de kerk (1281-1981). Verder is er een reliekhouder in kruisvorm met een reliek van Nicolaas.
In de kerk is er een glas-in-loodraam gewijd aan Sint-Nicolaas. Nicolaas is er afgebeeld met drie kinderen in een tobbe. Onderaan het raam staat het wapen van de familie Welters. Het raam is een schenking van voormalig pastoor Ad Welters (1888-1970) van Valkenburg.
In kerk is een icoon van de Heilige Nicolaas. Het oosters kunstwerk toont de typische kenmerken van Nicolaas, zoals een hoog voorhoofd, grote ogen, kazuifel met kruisen, een zegenende rechterhand en het evangelieboek in de linkerhand. Ook de rand van de icoon is versierd.
Veel schade aan het kerkgebouw en het interieur ontstaat in juli 2021. Een grote overstroming van de rivier de Geul doet het water in de kerk meer dan één meter hoog staan. Houten meubilair drijft in de kerk, marmeren tegels raken los en komen omhoog, het grote beeld van de heilige Barbara wordt beschadigd en het menshoge beeld van de heilige Nicolaas valt in het water. De beeltenis van Sint-Nicolaas is er ernstig aan toe. Het beeld is doornat, in het hout wordt schimmel ontdekt en drie vingers zijn afgebroken.
Ruim twee jaar duurt het herstelwerk. De restauratie wordt verricht door de Stichting Restauratie Atelier Limburg, SRAL, uit Maastricht. De internationaal bekendstaande, Nederlandse restaurateur Arnold Truyen (1959) en de Litouwse Ausrinė Dambrauskaitė hebben vele uren aan het herstel gewerkt. Het beeld is gedroogd, stukken hout zijn vervangen en delen zijn opnieuw beschilderd. De grote beeltenissen van Barbara en Nicolaas komen in november 2023 weer terug in de kerk. De muren van de kerk zijn na enkele jaren nog steeds heel vochtig, doordat de mergelstenen het water opzuigen en ook het hoofdaltaar bevat nog veel vocht. Het drogen van muren en hoofdaltaar gaat vele jaren duren.
In de kerk staat een grote kaars en deze verwijst naar een jubileum van 550 jaar. Op deze rijkelijk versierde kaars staat een kleine afbeelding van Sint-Nicolaas met aan zijn voeten een tobbe met drie kinderen.
Tegels met de afbeelding van de Heilige Nicolaas zijn tegen de muur van de pastorie in de Kerkstraat, tegen de waterput en boven de boog van een muur naast de priesterwoning. Bijzonder is het glas-in-loodraam boven de voordeur van de pastorie in de Kerkstraat 21.
In Valkenburg aan de Geul is de Heilige Nicolaas nog meer te zien, zoals door een gevelsteen hoog aan de muur in de Muntstraat 15. Het gedenkteken is aangebracht naar aanleiding van de restauratie van het gebouw in 1957.
Bij de Lourdesgrot aan de Cauberg staan banken en één ervan is gegeven door Sint-Nicolaas.
Geplaatst 12 april 2022
Laatst gewijzigd: 20 augustus 2024