Père Fouettard is een griezelige metgezel van Sint-Nicolaas (Saint-Nicolas) op 6 december en enkele dagen voor deze datum. Hij komt als begeleider voor in het noordoosten van Frankrijk en dan met name in Elzas en Lotharingen. Ook komt deze figuur voor in enkele delen van het Belgische Wallonië.
Père Fouettard is een grimmig personage met een grote, zwarte baard en hij is geheel in het zwart gekleed. Père Fouettard heeft veelal een roe en een zweep bij zich. De benaming “Père Fouettard” betekent in het Nederlands “Vader Zweep” of “Vader Gesel”; deze “Vader” dreigt stoute kinderen met een zweep.
Père Fouettard is gekleed in een rood of donker gewaad, draagt lang, onverzorgd haar, heeft een lange baard en toont een boosaardig, soms donker, gezicht. Steeds heeft hij een zweep, stok of roe bij zich. Het komt voor dat Père Fouettard een mand draagt, waarin hij stoute kinderen kan doen. Het gebeurt ook dat deze metgezel een bos takken op de rug heeft en een ketting bij zich heeft. Met recht wordt gesproken van een hoogst geheimzinnig personage.
Père Fouettard vormt een contrast met Sinterklaas. Hij is een boeman die stoute kinderen dreigt met een zweep en hen wil slaan. Hij geeft kinderen stukjes kool of een deeltje van een suikerbiet. De Sint beloont de lieve kinderen met een cadeautje. Sinds het begin van de 21e eeuw heeft Père Fouettard in enkele streken een wat minder angstaanjagende uitstraling.
Het ontstaan van de figuur Père Fouettard kent een verscheidene bronnen van vele eeuwen terug. Een legende uit ±1150 vertelt dat hij de boosaardige herbergier is uit de legende van de drie jongemannen in de tobbe. De moordenaar en slachter van de jonge mensen is Père Fouettard. Hij wordt ontmaskerd door Sint-Nicolaas, toont veel berouw en wordt de begeleidende assistent van hem. Ook is verteld dat Père Fouettard door Sint-Nicolaas is gedwongen als zijn helper op te treden en dit als straf voor de begane, gruwelijke misdaad.
Een andere bron voor het verschijnen van Père Fouettard komt uit de 16e eeuw. De oorsprong komt uit de tijd van Karel V (1500-1558), Rooms-Duits koning en keizer (1519-1556). Een afbeelding van de keizer wordt verbrand. Dit gebeurt tijdens het Beleg van Metz (19 oktober 1552 – 1 januari 1553). Dit beleg wordt een mislukte poging van de troepen van Karel V om de Franse stad Metz te heroveren op het Franse leger. Franse leerlooiers maken een figuur met een zweep en kettingen, die de keizer voorstelt en wat later in brand wordt gestoken. Het is deze verbeelding die Père Fouettard aanneemt. Het niet kunnen innemen van de stad Metz en de verbranding van de afbeelding van Karel V vinden nagenoeg gelijktijdig plaats met de feestdag van Sint-Nicolaas. Door deze gebeurtenissen wordt Père Fouettard de boosaardige tegenspeler van Sinterklaas.
Geplaatst: 9 mei 2021
Laatst gewijzigd: 8 januari 2025
~~~