Over de legende “het kind en de duivel” zijn enkele versies gemaakt. De kern van de verhalen is steeds dat een kind door de duivel wordt vermoord en door Nicolaas tot leven gewekt.

Robert Wace verhaalt in “La Vie de Saint Nicolas”:
In Lombardije liggen een vrouw en een man in bed. De vrouw heeft een zeer nare droom en de volgende dagen tobt ze enorm over datgene wat in haar droom is gebeurd.
De man en de vrouw besluiten op de dag van de Heilige Nicolaas de kerk te bezoeken. Zij gaan samen naar de kerk en laten hun zoontje thuis. Het jongetje is alleen en krijgt bezoek van een als pelgrim vermomde duivel. Deze kwade indringer gaat het huis in en vermoordt het kind.
De ouders komen terug van de kerk en schrikken hevig bij het zien van hun vermoorde zoontje. De moeder denkt meteen aan de onheilspellende droom, die ze onlangs heeft gehad. Toch willen de ouders, zoals elk jaar, thuis het feest van de Heilige Nicolaas vieren en daartoe nodigen ze gasten uit. De gasten zijn geestelijken en zij krijgen het dode kind niet te zien, want de ouders hebben het stoffelijk overschot verstopt. Één van de gasten is de onherkenbare Nicolaas. Hij wenst enkel te eten in de kamer waar de man en de vrouw het omgebrachte kind hebben gelegd. Nicolaas ziet het jongetje en wekt het kind tot leven. Vervolgens verdwijnt Nicolaas. De ouders zien hun levende zoontje weer en zij zijn heel blij, als de jongen vertelt wat er is gebeurd. Nicolaas heeft een wonder verricht.

Een variant is verwoord door Jacobus de Voragine in de “Legenda Aurea”. Jacobus heeft het volgende geschreven:
Elk jaar viert een man het Nicolaasfeest. Hij doet dit als dank aan Nicolaas voor zijn zoon, die op succesvolle wijze studeert. Zoals steeds organiseert de man een feestelijke maaltijd ter ere van zijn zoon en hiertoe nodigt hij priesters als gasten uit. Tijdens het Nicolaasfeest klopt een als pelgrim vermomde duivel bij het huis met de feestvierders aan. De valse pelgrim vraagt om een aalmoes en de vader geeft de zoon opdracht de man wat te geven. De student gaat naar de deur om de bedelende bedevaarder wat geld te geven. Echter, de pelgrim is verdwenen. De jongeman gaat snel de straat op en vindt de om geld vragende pelgrim. Deze grijpt de jongen en vermoordt hem.
Even later verneemt de vader het tragische voorval en raakt in grote droefenis. Hij gaat de vermoorde zoon halen, draagt hem naar huis en legt de jongen op bed. De verdrietige man richt zich in gebed tot de Heilige Nicolaas en vraagt waaraan hij dit heeft verdiend. De man is ten einde raad, huilt hevig en klaagt tegen Nicolaas over het smartelijke verlies van zijn zoon. Plots opent de jongeman de ogen, staat op en mankeert in het geheel niets. Vervolgens dankt de vader de Heilige Nicolaas, want dit wonder is door de beroemde heilige verricht.

Geplaatst 27 augustus 2021