In 440 komt het eerste lofdicht over de heilige Nicolaas. Het is gemaakt door Proclus (±390-446). Het bezingt de eer aan Nicolaas in 5 lange delen. Proclus wordt in 426 benoemd tot bisschop van het Griekse Cyzicus (Anatolië). Hij is patriarch van Constantinopel in de periode 434-446.
In de Sinterklaastijd worden vanaf de 17e eeuw vele gedichten gemaakt; de Sinterklaaspoëzie stijgt begin december naar een jaarlijkse hoogte, die in andere maanden niet wordt geëvenaard. De gedichtencultuur zorgt voor hoogtepunten bij Sinterklaasvieringen.
Het oudst bekende Sint-Nicolaasgedicht is van 5 december 1647; het is een huwelijksaanzoek dat de jurist en dichter Johan van Someren (1622-1676) in dichtwoorden richt aan zijn geliefde Elisabeth Vervoorn (1617-1657). Hij vraagt zijn schoen bij haar te mogen zetten. De titel van het gedicht is “St. Nicolaesgift”. In 1648 vindt het huwelijk plaats.
Petrus Augustinus de Genéstet (1829-1861), dichter, theoloog, vrijzinnig protestant en dominee maakt in 1849 “De Sint-Nikolaasavond”. Dit is een uitgebreid gedicht dat uit 119 strofen bestaat. Het is een “Amsterdamsche Vertelling”, die weergeeft hoe de avond in 1847 is beleefd. In de tekst wordt ook gesproken over een Pieter, die sinds halverwege de 19e eeuw is verbonden met Sint-Nicolaas.
~~~
In december 1942 komt van Paul (Leopold Andreas) van Ostaijen (1896-1928) uit, 14 jaar na zijn overlijden, het “Gedichtje van Sint-Niklaas”. Het is gedrukt en verlucht met illustraties door Hendrik Nicolaas Werkman (1882-1945), een Nederlands expressionistisch kunstenaar. Het verschijnt in een oplage van slechts 20 exemplaren om in het donkere oorlogsjaar van de Tweede Wereldoorlog (1939-1945) de Sinterklaasavond van enige kinderen te verlichten. Onder de naam “De Blauwe Schuit” zijn in de oorlog 40 uitgaven geproduceerd, waaronder “Gedichtje van Sint-Niklaas”. Het maar 4 pagina’s tellende werkje is genaaid, heeft een omslag en de afmetingen zijn 325 x 259 mm. Een deel van de tekst van het “Gedichtje van Sint-Niklaas” luidt:
Sint Niklaas
appelbaas
uit het Land van Waas
heilige Paus
die ging lopen
uit een deeg van speculaas
kom ons toewaarts
heilige Klaas
wij die wachten op een heel klein beetje honing
zie ons lippen droog
niet van ’t bidden is het
wel van heel veel kou
lieve paus lieve paus
~~~
Voor het maken van gedichten en rijmen in de Sinterklaastijd zijn er hulpmiddelen, zoals boekjes met tips, rijmwoordenboeken en uitgaven met gedichten over bepaalde onderwerpen. Ook op het internet zijn tips en voorbeelden te vinden tot zelfs kant-en-klare gedichten. Via het internet kan ook van een “chatbox” gebruik worden gemaakt, waarbij een beroep wordt gedaan op kunstmatige intelligentie. Hierbij tikt de gebruiker een vraag in en daarop reageert de “praatdoos” met een antwoord. Op deze wijze is ook een gedicht te maken.
In menig gedicht of rijm wordt iemand op de korrel genomen en is het een mogelijkheid om steken onder water uit te delen. Ook grappen komen in een Sinterklaasgedicht voor. Behalve elkaar op de hak nemen, kenmerken gedichten zich ook door het bevatten van dubbele bodems. In andere gedichten worden mensen lof toegezwaaid of worden zij bedankt voor een inspanning. Menig gedicht uit zich door knappe rijmvondsten en/of taalhoogstandjes. In de Sinterklaastijd leggen mensen zich toe op het willen schrijven van treffende, verrijkende gedichten. In de creatieve uitingen komen persoonlijke voorvallen met al dan niet een serieuze ondertoon. In gedichten komen de echte waarheden aan het licht …
Het is in Nederland een grote traditie dat bij een cadeautje een gedicht wordt gemaakt. Deze gedichten zijn al dan niet op rijm. Gedichten op rijm munten uit in onverwachte rijmvondsten. Vaak is het gedicht passend bij het geschenk.
Een gedicht bij het cadeau van een paar sokken:
Ook al ben je 70 jaar
de mode is dan nog niet met je klaar.
dus om met de huidige mode mee te gaan,
trek je dit maar aan,
het zal je zeker staan.
Sint en Piet
Het volgende gedicht is gemaakt om bij een boek te doen:
’s avonds moet je hier niet mee komen,
want jij wil wel heel vroeg dromen,
je zal er wel weg mee weten,
ook dit jaar mag Piet je niet vergeten
Piet
De ontwikkeling van Sinterklaasgedichten in de afgelopen eeuwen is merkbaar. Sinterklaasgedichten zijn ook geanalyseerd. Zo heeft Sinterklaaskenner Klaas Rigterink 1000 Sinterklaasgedichten uit het begin van de 21e eeuw nauwkeurig onderzocht en hij heeft dit verwoord in zijn boek “De Rijmpiet dichtte zich te pletter bij deze chocoladeletter”, dat in 2013 is uitgekomen.
Over allerlei onderwerpen worden gedichten en rijmen gemaakt. De onderwerpen zijn bijvoorbeeld een bedankje, compliment, examen, hobby, jubileum, pensioen, school, sport, vakantie, studie, verhuizing, verliefdheid, ziekte en werk.
Geplaatst: 9 mei 2021
Laatst gewijzigd: 26 maart 2025
~~~