De legende van de “drie huwbare dochters” ligt aan de basis van de grote bekendheid van Sint-Nicolaas. Het verhaal speelt zich af in Patara, tijdens het leven van Nicolaas en in zijn jongere jaren en wel aan het einde van de 3e eeuw. De legende geeft onmenselijke mistoestanden weer. Nicolaas zet zich in voor het geluk van anderen en in dit verhaal houdt hij drie jonge vrouwen uit de prostitutie.
De drie dochters van een arme handelaar hebben geen bruidsschat en hierdoor dreigt voor hen werken als slaaf of werken in de prostitutie. Nicolaas wil hen helpen zonder dat het bekend wordt dat hij een gulle gever is. Hij werpt op drie opeenvolgende avonden een zakje met geld door het open raam van het huis van de vrouwen. Dit raam staat open vanwege het warme weer. De derde nacht is de vader waakzaam en hij ziet een man als de onbekende, gulle gever. Hij gaat de man achterna en het blijkt Nicolaas te zijn, die door hem wordt bedankt. Nicolaas zegt hem, dat hij moet zwijgen over de gebeurtenis. Door de drievoudige, vrijgevige actie van Nicolaas worden de drie dochters gered, want nu beschikken zij over een bruidsschat. Dit geld is nodig om later voor zichzelf te kunnen zorgen, als zij mogelijk alleen komen te staan. De bruidsschat is dan in feite een pensioen. Zij kunnen huwen en blijven gespaard van prostitutie. Het Romeinse recht staat toe dat door de prostitutie geld voor een bruidsschat wordt verdiend. Echter, christenen zijn hier tegenstander van. In de synode van het Spaanse Elvira (Ilbris bij Granada) in 306 is bepaald, dat als ouders zich bedienen van dit deel van het Romeinse recht zij geen christenen meer mogen zijn (excommunicatie). De synode handelt met name over zeden, legt voor geestelijken het celibaat op en wordt afgoderij afgewezen.
Door deze legende ontstaat de benaming “Nicolaas als huwelijksmakelaar”. De bekendheid van deze legende zorgt ervoor, dat het verhaal aan de grondslag ligt voor het gebruik van het zetten van de schoen. Tevens is deze legende de inspiratiebron voor het verpakken van chocolade munten in goud- en zilverkleurig papier, die in een netje worden verkocht.
Deze legende wordt voor het eerst vermeld in de Vita per Michaelem, de levensbeschrijving door Michaël. Dit gebeurt door Michaël de Archimandriet, de Griekse opperabt en wel rond het jaar 800. Later komt dit verhaal in een van de brieven, “Methodius ad Theodorum”, van Methodius aan Theodore van de monnik Methodius, de latere patriarch van Constantinopel van 843 tot in 847. Dit gebeurt rond 850 als de Vita van Sint-Nicolaas en schrijft hij een lofrede op de Heilige Nicolaas. Methodius beschrijft onder meer de vroege jaren van Nicolaas, het geboren worden zonder pijn, karaktereigenschappen, leven als bisschop en enkele legenden als de “drie huwbare dochters” en “bescherming van zeelieden”. Ook wordt beschreven het positieve standpunt van Nicolaas aangaande de Heilige Drievuldigheid. Het geheel van belangrijke gebeurtenissen vormen een canon ter ere van Sint-Nicolaas.
In Frankrijk wordt het verhaal in de 11e eeuw herschreven tot een mirakelspel (“Tres Filiae”) en komt dit in het boek Fleury (12e eeuw), zoals ook met de legende van “de drie priesterstudenten”.
In deze legende komen drie zakjes met goud voor. Ook wordt de Heilige Nicolaas met drie gouden ballen op het evangelieboek afgebeeld. De drie gouden ballen komen voor in het wapen van zeer vermogende families, zoals van De Medici uit het Italiaanse Florence. Later staan de drie gouden ballen voor het beroepssymbool van bankiers. Immers, Sint-Nicolaas toont bescherming aan mensen die financiële onkreukbaarheid voorstaan.
De legende van de drie huwbare dochters is het meest bekende verhaal van Sint-Nicolaas en dan vooral in het oosten. De Heilige Nicolaas wordt veelvuldig staande afgebeeld met in de hand het evangelieboek en daarop drie gouden ballen. Dit verwijst dus naar de legende van de drie huwbare dochters. Later worden de drie gouden ballen voor drie broodjes aangezien. Hierdoor verkrijgt Nicolaas het patroonschap van bakkers. Ook liggen er op het evangelieboek wel eens appels. Echter, enkel gouden ballen geven de legende correct weer.
Geplaatst: 9 mei 2021
Laatst gewijzigd: 31 december 2023