Deventer is één van de oudste steden van Nederland. In het Bergkwartier staat de St. Nicolaaskerk, die Bergkerk wordt genoemd, vanwege de hoge ligging in de stad. De kerk heeft een geschiedenis van al ruim 8 eeuwen en is een beeldbepalend gezicht van Deventer.
De kerk is gebouwd in de periode 1198-1209 en is gewijd in 1206. De patroonheilige is Sint-Nicolaas, vanwege de vele kooplieden en schippers, die in het Bergkwartier waren gevestigd met hun bedrijf en/of er woonden. De kerk is opgetrokken in Romaanse stijl. In 1592 hebben de calvinisten de katholieken verdreven en ging de kerk over in protestantse handen. Het gevolg hiervan is, dat er veel schilderingen en beelden zijn verdwenen. Sinds de 16e eeuw is de kerk meermaals gerestaureerd en veranderd. Muurschilderingen zijn gerestaureerd in 1918. In de kerk zijn nog enkele fresco’s te zien uit de 13e eeuw. Een glas-in-loodraam uit 1915 toont Nicolaas en twee schepen.
Sinds 1967 is de kerk geen godshuis meer; de Nederlandse Hervormde Kerk heeft het gebouw verkocht aan de gemeente Deventer voor het symbolische bedrag van 1 gulden. Vervolgens is de kerk gerestaureerd en is daarna in gebruik als ruimte voor concerten, culturele activiteiten en tentoonstellingen.
In 2023 is van 18 juni tot en met 10 september een met zorg opgestelde expositie in de Broederenkerk aan de Broederenstraat 18. Het thema is “de Heilige Nicolaas en de Hanze” met Nicolaas-afbeeldingen uit verscheidene Hanzesteden. Bijzonder is het beeld “Heilige Nicolaas patroonheilige van de Hanzevaart/streng doch rechtvaardig”. Deze beeltenis is van terracotta uit ±1880 en in de stijl van Franse neogotiek. In de linkerhand houdt Nicolaas de staf vast en in de rechterhand liggen drie gouden balletjes. Veelal bevinden de drie gouden balletjes zich op het evangelieboek, maar hier in de hand van de Sint. Het lijkt dat hij gaat strooien. Verder worden afbeeldingen getoond van onder meer legenden, levensbeschrijvingen en een van een kinderbisschopsspel. Tijdens de tentoonstelling is ook boekje gemaakt om een stadswandeling te maken “van Nicolaas tot Sinterklaas”, maar de tocht kan altijd worden gemaakt.
De stadswandeling over Sinterklaas brengt belangstellenden onder meer langs de Walstraat, bij nummer 84 de poort door en aan de achterzijde van het poortgebouw, aan de Prinsenplaats, is een sluitsteen uit Bentheimer zandsteen aan de “Poort van Klunder” bevestigd. De steen toont de heilige Nicolaas en kinderen in een kuip. De volgende halte is de Sint-Nicolaaskerk of Bergkerk, waar een glas-in-loodraam uit 1915 is te zien van Nicolaas en twee schepen. Voor tekst en foto’s zie hierboven. Vlakbij de Sint-Nicolaaskerk ligt de Bergstraat en op de nummers 37/39 is een gevelsteen van Sint-Nicolaas te zien. Deze steen herinnert aan 5 december 1967, toen de gemeente Deventer 1,5 miljoen gulden overheidssubsidie ontving voor de restauratie van het Bergkwartier. Sint-Nicolaas is er afgebeeld met 3 zakken subsidiegeld, waaraan raten knagen om het geld uit te geven voor de restauratie. De verantwoordelijke minister, Marga Klompé (1912-1986), is er afgebeeld als een speculaaspop. De speculaas verwijst naar de bekende Deventer-koek. In 1969 is de gevelsteen onthuld door prins Claus van Amsberg (1926-2002).
Vervolgens is in de Assenstraat 107-115 de gevelsteen “Dat Regenvercken” te zien. Een varkentje staat op een regenton. Varkentjes zijn in de Sinterklaastijd veelal als snoep verkrijgbaar. Op de hoek van de Grote Poot is een kunstwerk uit 1996 met het gezicht van Johannes van Vloten (1818-1883). Deze Deventernaar neemt in 1860 het initiatief te komen tot een stedelijke viering van Sinterklaas. Hij initieert een collecte onder de burgerij om met de opbrengst kinderen van “armenscholen” een Sinterklaasfeest te bezorgen. In het kunstwerk staat de tekst: “de maatschappij en de mensheid beginnen bij ieder van ons”. Tot besluit is het via de Duimpoort naar De Welle gaan, waar Sinterklaas elk jaar wordt ingehaald.
Geplaatst: 9 mei 2021
Laatst gewijzigd: 28 juni 2023