Keizer Constantijn de Grote (±273-337), geboren als Flavius Valerius Aurelius Constantinus, wil eenheid van het Romeinse Rijk en hier hoort geen kerkscheuring bij door andersdenkenden, zoals de aanhangers van Arius. Ook is er duidelijkheid nodig over teksten en data die het geloof raken. Hiertoe organiseert de keizer het eerste concilie en laat bisschoppen in Nicea, een stad in het westen van het huidige Turkije, bijeenkomen.

In de periode 19 juni-25 augustus 325 vindt het Concilie van Nicea plaats. Deze algemene vergadering van hooggeplaatste geestelijken van de katholieke kerk moet duidelijkheid geven over vragen van het geloof. Dit concilie wordt gehouden onder het pontificaat van paus Silvester I, paus van januari 314 tot 31 december 335, patroonheilige van het nieuwe jaar. Er zijn 318 bisschoppen uit alle delen van het Romeinse Rijk bijeen in Nicea, dat in Bithynië ligt en nu Turks grondgebied is. Onder de bisschoppen is ook Nicolaas aanwezig. Hij is door geestelijken uit de streek van Myra als hun afgevaardigde naar Nicea gestuurd.

Het Concilie van Nicea is een van de belangrijkste bijeenkomsten uit de geschiedenis van de katholieke kerk. Tijdens dit concilie worden het Credo, dit is de katholieke geloofsbelijdenis, de kalendertijd van Pasen en de Heilige Drievuldigheid vastgesteld. De beslissingen van 325 zijn in de katholieke kerk nog steeds van toepassing.

Tijdens de beraadslagingen is er een hoogoplopende onenigheid omtrent de afkomst van Jezus. De meeste bisschoppen, waaronder Nicolaas, stellen dat Jezus de Zoon van God is. Echter, er zijn bisschoppen die dit niet delen en onder hen bevindt zich Arius uit Alexandrië (±250-±336). Hij verloochent de goddelijkheid van Christus en trekt fel van leer. Arius ziet Jezus als aards, staat bij en tussen de mensen, is een creatie van God, maar geen gelijke aan Hem. Jezus is een schepping van God, die onder God komt. Hieruit volgt dat de volgelingen van Arius de goddelijkheid van Jezus niet accepteren. Hierdoor ontstaat veel tumult tijdens de beraadslagingen. De aanhangers van Arius bevinden zich voornamelijk in het oosten van het Romeinse Rijk.

Nicolaas spreekt over de Heilige Drievuldigheid, namelijk de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Deze drie vormen de eenheid God. Nicolaas verzet zich fel tegen Arius en begint een handgemeen door Arius een ferme klap in het gezicht te geven. Zelf loopt hij een gebroken neus op. Nicolaas wordt op last van keizer Constantijn door soldaten uit de vergaderzaal verwijdert en belandt in de gevangenis. Daar worden hem de bisschoppelijke waardigheden ontnomen, namelijk evangelieboek, bisschoppelijk gewaad en stola. Nicolaas verblijft geboeid in de cel. In de nacht ontvangt hij wonderbaarlijk bezoek, namelijk van Jezus en de Moeder Gods. Zij herstellen hem in het ambt van bisschop; Jezus geeft hem het evangelieboek en van de Moeder Gods ontvangt hij kleed en stola. Ook bevrijden Zij hem uit de boeien.
De volgende ochtend krijgt keizer Constantijn van de bewakers te horen dat Nicolaas niet meer is geboeid en dat hij de bisschoppelijke waardigheden terug heeft. Vervolgens laat de keizer Nicolaas bij zich komen en hij vraagt hem om vergeving. Nicolaas kan zich weer bij de andere bisschoppen voegen en de vergadering van het concilie bijwonen.
Het Concilie van Nicea heeft de Ariaanse ketterij veroordeeld. De conclusie is dat Jezus én God én mens is. De Heilige Drievuldigheid wordt vastgesteld en dat geldt ook voor het Credo en de tijd in het jaar voor Pasen. Hierdoor moet de theologische strijd door de volgelingen van Arius tot het verleden gaan behoren. Dit gaat nog een lange tijd duren, want het Arianisme blijft tot het eind van de 5e eeuw actief.

Nicea is de naam van de plaats waar bisschoppen bijeen zijn geweest. Tot 1331, bij de verovering van het gebied door Ottomaanse Turken, heet de plaats Nicea. Vanaf dat jaar is de naam Iznik en deze stad ligt in het noordwesten van het huidige Turkije, aan de oostelijke oever van het meer van Iznik. De naam Iznik is een verbastering van de oude naam van Nicea.

In 2025, dat is 1700 jaar na het Concilie van Nicea in 325, bezoekt Franciscus, paus vanaf 2013, en geboren als Jorge Mario Bergoglio (*1936) Turkije. Hij gaat ook naar Iznik om daar een ontmoeting te hebben met Bartholomeus I van Constantinopel, geboren als Demetrios Archontonis (*1940), patriarch van de oosters-orthodoxe kerk sinds 1991. Ook ontmoet de paus op zijn Turkse reis Recep Tayyip Erdogan (1954), premier vanaf 2003 en president sedert 2014 van Turkije. Hun gesprek gaat over vluchtelingen en Turkse christenen, waarvan de maatschappelijke bewegingsruimte beperkt is.

Geplaatst 9 mei 2021
Laatst gewijzigd: 11 december 2024