De Sint-Niklaaskerk te Brussel is een van de eerste drie kerken van de stad. In de 12e eeuw wordt al melding gemaakt van de romaanse kerk, die dateert uit de eerste periode van de stad. Ooit heeft de kerk een hoge toren gehad. Het gebouw is meermaals heropgebouwd en hersteld. Van de oorspronkelijke kerk zijn enkel een pilaar van een portiek en een stuk gevelmuur bewaard.
De kerk is driemaal grotendeels vernield, namelijk in 1367, 1695 en 1714. Daarnaast kent de kerk nog meer tegenslag. In 1367 woedt een hevig onweer en vernielt een groot deel van het gebouw. In 1695 beschieten de Franse troepen Brussel. Dit gebeurt op bevel van de Franse koning Lodewijk XIV (1638-1715). Het is een hevige strijd tussen enerzijds Frankrijk en anderzijds onder meer legers uit Engeland, het Duitse Rijk en het Spaanse Rijk. Brussel lijdt zwaar onder een driedaags bombardement op 13, 14 en 15 augustus. De stad brandt voor zo’n derde deel af door de beschietingen en het vijandelijke geschut vernielt ook de Sint-Niklaaskerk. In 1714 stort de toren in en het gebouw is opnieuw zwaar gehavend. De toren wordt niet meer herbouwd.
In 1797 sluit de kerk op last van de Franse bezetter tijdens de Franse Revolutie (1789-1799). Het kerkmeubilair wordt verkocht in opdracht van de Fransen, maar opgekocht door sympathisanten van de kerk. In 1802 vertrekken de Fransen en in 1807 is de kerk met het interieur hersteld. Wat later ontstaan plannen om de kerk te slopen, omdat het stadsbestuur vindt dat het gebouw niet past bij de ontwikkelingen in het centrum. De onzekerheid omtrent het voortbestaan van de Sint-Niklaaskerk duurt tot ±1930. Toch blijft de kerk staan en in 1950 is er een plan voor de restauratie van de gevel met gele natuursteen.
De huidige kerk heeft de gotische stijl. Opvallend is het grote priesterkoor uit 1381, dat opvallend veel naar links helt. Wellicht is dit een verwijzing naar de buiging van het hoofd van Jezus aan het kruis.
Sint-Nicolas is veelvuldig in de kerk te zien. Een koperen, deels verguld beeld van de heilige verwelkomt de bezoekers bij binnenkomst in de hoek van de rechter zijbeuk. De beeltenis gemaakt door de in Heist-op-den- Berg geboren Jean-André Laumans (1823-1902). Dit beeld geeft eerst gestaan op de gevel van het gebouw De Vos; het gildehuis van de gaernhandelaren op de Grote Markt 7 te Brussel. In 2018 is het originele beeld in de Sint-Niklaaskerk geplaatst en op het pand aan de Grote Markt staat nu een reproductie.
Rechts van het grote priesterkoor staat het altaar van de heilige Nicolaas met aan weerszijden Korintische zuilen uit het begin van de 18e eeuw. De beeltenis van Nicolaas is van de in Namen geboren kunstenaar Jules Jourdain (1873-1957). Dit beeld is geplaatst in 1917. Nicolaas heeft het evangelieboek open en daar staat de Latijnse tekst “Laudate pueri Dominum” en dat staat voor “prijs de Heer van het kind”.
Het priesterkoor van de kerk is door een 18e eeuws hekwerk afgesloten. De koorstoelen op het grote priesterkoor zijn versierd met medaillons die 10 taferelen van Nicolaas weergeven. De stoelen zijn in 1734 ontworpen door de Brusselse barokbeeldhouwer Jean-Baptiste van der Haeghen (1686-1738).
In het linkerdeel van het priesterkoor, op enkele meters hoogte, heeft een reliekhouder van Sint-Nicolaas een plaats gekregen, waarin zich enkele relikwieën van de vermaarde heilige bevinden.
De preekstoel, uit het eind van de 18e eeuw, is van eikenhout en gemaakt in de Lodewijk XVI-stijl. Hier is een afbeelding van de heilige Nicolaas aangebracht.
Het gevelbeeld van de heilige Nicolaas, op de hoek van de kerk, is mogelijk van Jules (Pieter Julius Bernaerts (1882-1957). Door de gunstige ligging in het centrum van de stad ontvangt de Sint-Niklaaskerk veel bezoekers.
Geplaatst: 20 januari 2024
Laatst gewijzigd: 10 juli 2024