De Heilige Nicolaas kent een grote persoonscultus, waarbij er een sterke verering voor hem is en deze heeft zich wereldwijd verbreid.

In de loop van de eeuwen heeft Sint-Nicolaas een bijzonder indrukwekkende cultus weten op te bouwen. Deze verering is zeer sterk geworden door legenden van het redden van mensen in nood en deze waarin kinderen voorkomen. Hoe meer legenden over Nicolaas worden verspreid, hoe meer de verering voor de Heilige Nicolaas toeneemt. Zeer sterk is de verering voor hem in de Oosters-Orthodoxe Kerk en de Russisch-Orthodoxe Kerk, waar veel iconen van Nicolaas aanwezig zijn in kerken en huizen.

Johannes van Damascus (676-749), monnik, priester en theoloog, is een heilige van de oosterse kerk. Hij wordt ook genoemd de laatste Griekse kerkvader. Hij schrijft theologische verhandelingen over het christendom. In 735 gaat hij naar het klooster Mar Saba, op de Westelijke Jordaanoever, om er als monnik te leven. Op grond van valse beschuldigingen is zijn rechterhand afgehaakt. Daarna bidt hij tot een icoon van Maria om zijn hand terug te krijgen en dan de tegenstanders van religieuze afbeeldingen te kunnen bestrijden. Zijn gebed is verhoord en zijn hand groeit aan. Dit gebeurt op 4 december 726 en vandaar dat zijn feestdag jaarlijks op deze dag valt. Deze dag is van toepassing in de Grieks-Orthodoxe Kerk en in Rooms-Katholieke Kerk. Johannes van Damascus schrijft een loflied over de geliefde Sint-Nicolaas. De tekst luidt: “Het is gemakkelijker de golven in de zee te tellen, de druppels van de regen, en de sterren, en met één blik de oceaan te overzien, dan al de wonderen te vertellen die God door de hand van de Heilige Nicolaas heeft verricht.” In 1883 is Johannes van Damascus door de Rooms-Katholieke Kerk erkend als kerkleraar.

Voor de verspreiding van de Nicolaascultus naar West-Europa zorgen niet alleen vorsten en vorstinnen, maar ook Vikingen en handelaren. Een deel van de Noormannen heeft de keizerlijke wacht gevormd in Constantinopel, waar vele legenden van de Heilige Nicolaas worden verteld. In de 7e eeuw begint de openbare verering voor Nicolaas in Europa en wel in landen, die later Italië vormen.

De Nicolaascultus stijgt nog meer als het stoffelijk overschot van Nicolaas van Myra naar Bari wordt overgebracht. De groeiende internationale handel draagt ook bij aan de Nicolaascultus en de daaruit voortvloeiende bouw van kerken die worden toegewijd aan de Heilige Nicolaas. Ook groeit het aantal broederschappen en gilden, die de naam Sint-Nicolaas dragen.

In België en Nederland breekt de cultus van Sint-Nicolaas pas goed door in de 18e eeuw. Maria Elisabeth Lucia Theresia Josefa, veelal genoemd als Maria Elisabeth van Oostenrijk (1680-1741), is aartshertogin van Oostenrijk. Haar broer Karel VI (1685-1740), keizer van Rooms-Duitse Rijk (1711-1740) stelt haar aan als landvoogdes van de Zuidelijke Nederlanden (1725-1741). Zij doet haar intrede te Brussel op 9 oktober 1725. De landvoogdes is een meertalige, begaafde, katholieke vrouw, die goed gezien is bij de bevolking. Maria Elisabeth neemt uit Oostenrijk enkele gebruiken mee van de jaarlijkse Nicolaastijd en introduceert deze aan het hof te Brussel. Hierna nemen edelen en mensen van de gegoede burgerij de festiviteiten over. Hierdoor verspreidt de cultus van Nicolaas zich verder.

De verering van de Heilige Nicolaas gebeurt door miljoenen mensen. Zij voelen zich door hem geraakt vanwege zijn werkzame leven, de later ontstane, veelzeggende legenden en de betekenis die aan hem wordt toegekend.
Sint-Nicolaas doet veel, zoals:
-beschermt mensen
-geeft beschutting voor mensen in nood
-helpt zeevarenden tijdens stormen
-komt reizigers in gevaar te hulp
-wekt mensen op uit de dood
-verhoort gebeden van vrouwen die verlangen naar een kind
-ontmaskert bedriegers
-neemt het op voor valselijk beschuldigden
-hekelt en bestrijdt het geloof in heidense goden
-laat onschuldige gevangenen vrijspreken
-verdrijft de duivel uit mensen
-brengt verloren kinderen terug
-zorgt voor echtgenoten
-stuwt mensen verder die verlangen naar naastenliefde
-toont zich barmhartig
-overleeft de Reformatie
-komt op de derde plaats na Jezus en Maria
-laat zich niet verdrijven door de Russische Revolutie
-bedeelt velen met geschenken.

~~~